Mi naskiДќis en Jorko, Anglujo, je Marto 1, 1632, kiu estas la sesjarrego de la reДќo Karolo la Unua. Infano, mi sentadis grandan deziron por pasigi mian vivon sur la maro; kaj pliaДќante, la deziro plifortiДќis; Дќis fine, mi forlasis mian lernejon kaj hejmon, kaj piede, mi trovis mian vojon al Hull, kie mi baldaЕ­ trovis okupadon sur Еќipo.
   Post kiam ni velveturis kelke da tagoj, okazis ventego, kaj kvinanokte la Еќipo enfendiДќis. Д€iuj al la pumpiloj rapidis. La Еќipon ni sentis Дќemi en Д‰iuj siaj tabuloj, kaj Дќian trabaДµon ektremi de la antaЕ­a Дќis la posta parto; kaj baldaЕ­ klariДќis ke ne estas ia espero por Дќi, kaj ke Д‰io, kion ni povas fari, estas savi niajn vivojn.
   Unue, ni pafadis pafilegojn por venigi helpon, kaj post kelke da tempo, Еќipo kuЕќante ne malproksime, alsendis boaton por helpi nin. Sed la maro estis tro maltrankvila por Дќi restadi Еќipflanke; tial ni elДµetis Еќnuregon, kiun la boatanoj ekkaptis kaj firme fiksis, kaj tiamaniere ni Д‰iuj enboatiДќis.
   Tamen, vaniДќis en tia maltrankvila maro, por peni albordiДќi la Еќipon, kiu alsendis la virojn; aЕ­ aluzi la remilojn de la boato, kaj ni ne povis ion fari, krom Дќin lasi peliДќi teron.
   Duonhore, nia Еќipo trafis rifon kaj subakviДќis, kaj Дќin ni ne vidis plu. Tre malrapide, ni alproksimiДќis teron, kiun iafoje ni vidis, kiam ajn la boato leviДќis sur la supro de ia alta ondo; kaj tie ni vidis homojn, kurante amase, tien kaj reen, havante unu celon, savi nin.
   Fine, Дќojege, ni surteriДќis, kie bonЕќance, ni renkontis amikojn, kiuj donis al ni helpon por reveturi al Hull; kaj se tiam, mi havus la bonan sencon por iri hejmon, estus pli bone por mi.
   La viro, kies Еќipo subakviДќis, diris kun grava mieno: “Junulo, ne iru plu surmaron; tiu ne estas la vivmaniero por vi.” “Kial do, sinjoro, vi mem iros plu surmaron?” “Tiu estas alia afero. Mi estas elnutrita por la maro, sed vi ne estas; vi venis sur mian Еќipon por eltrovi, la staton de vivo surmara, kaj vi povas diveni tion, kio okazos al vi, se vi ne reiros hejmon. Dio ne benos vin, kaj eble vi kaЕ­zis tiun-Д‰i tutan malbonon al ni.”
   Mi ne parolis alian vorton al li, kiun vojon li iris, mi nek scias, nek deziris sciiДќi, Д‰ar mi estis ofendita pro tiu-Д‰i malДќentila parolado. Mi multe pensis; Д‰u iri hejmon, aЕ­ Д‰u iradi surmaron. Honto detenis min pri iri hejmon, kaj mi ne povis decidi la vivkuron, kiun mi estis ironta.
   Kiel estis mia sorto travive, Д‰iam elekti la plej malbonon; tiel same mi nun faris. Mi havis oron en mia monujo, kaj bonan vestaДµon sur mia korpo, sed, surmaron mi ree iris.
   Sed nun, mi havis pli malbonan Еќancon ol iam, Д‰ar, kiam ni estis tre malproksime enmaro, kelke da Turkoj en Еќipeto, plenД‰ase alproksimiДќis al ni. Ni levis tiom da veloj, kiom niaj velstangoj povis elporti, por ke ni forkuru de ili. Tamen, malgraЕ­ tio, ni vidis ke niaj malamikoj pli kaj pli alproksimiДќis, kaj certiДќis ke baldaЕ­, ili atingos nian Еќipon.
   Fine, ili atingis nin; sed ni direktis niajn pafilegojn sur ilin, kio kaЕ­zis portempe, ke ili deflanku sian vojon. Sed, ili daЕ­rigis pafadon sur ni tiel longe, kiel ili estis en pafspaco. ProksimiДќante la duan fojon, kelkaj viroj atingis la ferdekon de nia Еќipo, kaj ektranД‰is la velojn, kaj ekfaris Д‰iuspecajn difektaДµojn. Tial, post kiam dek el niaj Еќipanoj kuЕќas mortitaj, kaj la plimulto el la ceteraj havas vundojn, ni kapitulacis.
   La Д‰efo de la Turkoj prenis min kiel sian rabaДµon, al haveno okupita de MaЕ­roj. Li ne agis al mi tiel malbone, kiel mi lin unue juДќis, sed li min laborigis kun la ceteraj de siaj sklavoj. Tio estis ЕќanДќo en mia vivo, kiun mi neniam antaЕ­vidis. Ho ve! kiom mia koro malДќojis, pensante pri tiuj, kiujn mi lasis hejme, al kiuj mi ne montris tiom da komplezemo kiom diri “AdiaЕ­i” kiam mi iris surmaron, aЕ­ sciigi tion, kion mi intencas fari!
   Tamen, Д‰io, kion mi travivis tiam, estas nur antaЕ­gusto de la penadoj kaj zorgoj, kiujn de tiam estis mia sorto suferi.
   Unue, mi pensis, ke la Turko kunprenos min kun si, kiam li ree iros surmaron, kaj ke mi iel povos liberiДќi; sed la espero nelonge daЕ­ris, Д‰ar tiatempe li lasis min surtere por prizorgi liajn rikoltojn. Tiamaniere mi vivis du jarojn. Tamen, la Turko konante kaj vidante min plu, min pli kaj pli liberigis. Li unufoje aЕ­ dufoje Д‰iusemajne, veturis en sia boato por kapti iajn platfiЕќojn, kaj iafoje, li kunprenis min kaj knabon kun si, Д‰ar ni estas rapidaj Д‰e tia sporto, kaj tial li pli kaj pli Еќatis min.
   Unu tagon, la Turko elsendis min, viron kaj knabon, boate, por kapti kelke da fiЕќoj. Surmare, okazas tia densa nebulo, ke dekduhore, ni ne povas vidi la teron, kvankam ni ne estas pli ol duonmejlon (800 metrojn) de la terbordo; kaj morgaЕ­tage, kiam la suno leviДќis, nia boato estas enmaro almenaЕ­ dek mejlojn (16 kilometrojn) de la terbordo. La vento vigle blovis, kaj ni Д‰iuj tre bezonis nutraДµon; sed fine per la helpo de remiloj kaj veloj ni sendanДќere reatingis la terbordon.
   Kiam la Turko sciiДќis kiamaniere ni vojperdis, li diris, ke de nun, kiam li velveturos, li prenos boaton, kiu enhavos Д‰ion, kion ni bezonus, se ni longatempe estus detenataj surmare. Tial li farigis grandan kajuton en la longboato de sia Еќipo, kiel ankaЕ­ Д‰ambron por ni sklavoj. Unu tagon, li min sendis, por ke mi ordigu la boaton pro tio, ke li havas du amikojn, kiuj intencas veturi kun li por fiЕќkapti. Sed kiam la tempo alvenis, ili ne veturas; tial li sendis min, viron kaj knabon — kies nomo estas Zuro — por kapti kelke da fiЕќoj por la gastoj, kiuj estas vespermanДќontaj kun li.
   Subite, eniris en mian kapon la ideo, ke nun estas bona okazo, boate forkuri kaj liberiДќi. Tial mi tuj prenis tiom da nutraДµo, kiom mi povas havigi, kaj mi diris al la viro, ke estus tro malrespekte, manДќante la panon metitan en la boaton por la Turko. Li diris, ke li pensas tiel same, tial li alportis sakon da rizo kaj kelke da ruskoj (kukoj).
   Dum la viro estis surtere, mi provizis iom da vino, pecegon da vakso, segilon, hakilon, fosilon, iom da Еќnurego, kaj Д‰iuspecajn objektojn, kiuj eble estos utilaj al ni. Mi sciis, kie troviДќas la vinkesto de la Turko, kaj mi Дќin metis surboaton dum la viro estas surtere. Per alia ruzo, mi havigis Д‰ion, kion mi bezonis. Mi diris al la knabo, “La pafiloj de la Turko estas en la boato, sed ne troviДќas ia pafaДµo. Д€u vi pensas, ke vi povas havigi iom da Дќi? Vi scias kie Дќi estas konservata, kaj eble ni volos pafi birdon aЕ­ du.” Li do alportis kesto kaj saketon, kiuj enhavas Д‰ion, kion ni eble bezonas por la pafiloj. Tiujn-Д‰i mi metis surboaton, kaj poste velveturis por fiЕќkapti.
   La vento blovis de la nordo, aЕ­ nordokcidento, tia vento estis malbona por mi; Д‰ar, se Дќi estus de la sudo, mi estus povinta velveturi al la terbordo de Hispanujo. Tamen, de kiu ajn loko la vento blovos, mi estis decidinta forkuri kaj lasi la ceterajn al ilia sorto. Mi do mallevis miajn hokfadenojn kvazaЕ­ fiЕќkapti, sed mi zorgis, ke mi havu malbonan sukceson; kaj kiam la fiЕќoj mordis, mi ilin ne eltiris, Д‰ar mi deziris, ke la MaЕ­ro ilin ne vidu. Mi diris al li, “Tiu-Д‰i loko estas nebona; ni ne kaptos fiЕќojn tie-Д‰i; ni devas iom antaЕ­en iri.” Nu, la MaЕ­ro pensis, ke tion fari ne estos malbone. Li levis la velojn, kaj, Д‰ar la direktilo estis en miaj manoj, mi elsendis la boaton unu mejlon aЕ­ plu enmaron, kaj poste Дќin haltigis, kvazaЕ­ mi intencas fiЕќkapti.
   Nun, mi pripensis, tiu-Д‰i estas mia okazo liberiДќi; tial mi transdonis la direktilon al la knabo, kaj tiam ekprenis la MaЕ­ron Д‰irkaЕ­ la talio, kaj elДµetis lin el la boato.
   Malsupren li falis! sed baldaЕ­ reaperis por ke, li povis naДќi kvazaЕ­ anaso. Li diris, ke li volonte irus Д‰irkaЕ­ la mondo kun mi, se mi enprenus lin.
   Iom timante ke li surrampos la boatflankon, kaj reeniДќos perforte, mi direktis mian pafilon sur lin, kaj diris, “Vi facile povas naДќi alteron se vi tion deziras; tial, rapidiДќu tien; plie, se vi reen alproksimiДќos la boaton, vi ricevos kuglon tra la kapo, Д‰ar, mi de nun intencas esti libera viro.”
   Tiam li eknaДќis, kaj sendube sendanДќere atingis la terbordon, Д‰ar la maro estis tre trankvila.
   Unue, mi intencis kunpreni la MaЕ­ron kun mi, kaj naДќigi Zuron alteron; sed la MaЕ­ro ne estis viro pri kiu mi povis konfidi.
   Post kiam li foriДќis, mi diris al Zuro, “Se vi Дµuros, ke vi estos fidela al mi, vi iam fariДќos grava viro; se vi ne Дµuros, mi certe ankaЕ­ vin elДµetos el la boato.”
   La knabo tiel dolД‰e ridetis, kiam li Дµuris resti fidela al mi, ke mi lin ne povis dubi en mia koro.
   Dum ankoraЕ­ ni povis vidi la MaЕ­ron (survoje alteren) ni antaЕ­en iris enmaron, por ke li kaj tiuj, kiuj nin vidis de la terbordo, kredu ke ni iros al la influejo de la markolo, Д‰ar neniu velveturis al la suda marbordo, Д‰ar tie loДќas gento da homoj, kiuj laЕ­ sciigoj, mortigas kaj manДќas siajn malamikojn.
   Tiam mi direktis mian veturadon oriente, por ke ni laЕ­longiru la marbordon, kaj, havante favoron venton kaj trankvilan maron, ni morgaЕ­tagmeze estis malapud kaj preter la povo de la Turko.
   AnkoraЕ­, mi timis, ke mi estus kaptota de la MaЕ­roj; tial mi ne volis iri surteron tage. Duonlume, ni direktis nian boaton alteren, kaj atingis la enfluejon riveretan, de kiu mi pensis, ni povos naДќi surteron, kaj tiam rigardi la Д‰irkaЕ­aДµojn. Sed kiam malheliДќis la lumo, ni aЕ­dis strangajn sonojn, bojojn, kriegojn, gruntojn, blekadojn. La malfeliД‰a knabo diris, ke li ne kuraДќas iri surteron antaЕ­ la tagiДќo. “Nu,” mi diris, “tiuokaze, ni atendu, sed, tage, povas vidi nin la homoj, kiuj eble nin pli malhelpos ol sovaДќaj bestoj.” “Tiam ni pafilos ilin,” ridante diris Zuro, “kaj forkurigu ilin.”
   Mi Дќojis vidi, ke la knabo montras tiom da gajeco, kaj mi donis al li iom da pano kaj rizo. Tiunokte, ni silente ripozis, sed ne longe dormis, Д‰ar, post kelke da horoj, iaj grandegaj bestoj malsuprenvenis al la maro, por sin bani. La malfeliД‰a knabo ektremis de kapo al piedoj pro la vidaДµo. Unu el tiuj bestoj alproksimiДќis nian boaton, kaj, kvankam estis tro mallume por Дќin bone vidi, ni aЕ­dis Дќin blovi, kaj sciis, pro Дќia bruego, ke Дќi certe estas granda. Fine, la bruto tiom alproksimiДќis la boaton, kiom la longeco de du remiloj; tial mi pafis sur Дќin, kaj Дќi naДќis alteren.
   La blekegoj kaj kriegoj, kiujn faris bestoj kaj birdoj pro la bruo de mia pafilo, Еќajne montris, ke ni faris malbonan elekton por surterejo; sed, vole ne vole, ni devis iri surtere por serД‰i freЕќan fonton, por ke ni povu plenigi niajn barelojn. Zuro diris, ke li eltrovus, Д‰u la fontaj akvoj taЕ­gas por trinki, se mi permesus al li preni unu el la botelegoj, kaj, ke li Дќin reportos plenigitan se la akvo estas bona. “Kial vi volas iri?” mi diris; “Kial mi ne estas ironta? Vi povas resti en la boato.” KontraЕ­e, Zuro diris, “Se la savaДќuloj venos, ili min manДќu; sed vi forkuru.” Mi devis ami la junulon pro la afabla parolado. “Nu,” mi diris, “Ni ambaЕ­ iros, kaj se la sovaДќuloj venos, ni ilin mortigu; ja, ili ne manДќos aЕ­ vin aЕ­ min.”
   Mi donis al Zuro iom da rumo el la kesto de la Turko por reforti lin kaj ni iris surteron. La knabo ekiris kun sia pafilo mejlon de la loko, kie ni surteriris, kaj li revenis kun leporo, kiun li mortpafis, kaj kiun ni Дќoje kuiris kaj manДќis; laЕ­ la bona novaДµo, kiun li raportis, li eltrovis fonton, kaj ne vidis sovaДќulojn.
   Mi divenis, ke la Promontoro de la Verdaj Insuloj ne estas malproksime, Д‰ar mi vidis la supron de la Granda Pinto, kiun kiel mi sciis, estas apud ili. Mia sola espero estis, ke laЕ­longirante la terbondon, ni trovos Еќipon, kiu enЕќipigos nin; kaj tiam, kaj ne antaЕ­ tiam, mi sentos kvazaЕ­ libera viro. Unuvonte, mi konfidis mian sorton al la Еќanco; aЕ­ renkonti ian Еќipon aЕ­ morti.
   Surteron ni ekvidis iujn homojn, kiuj staras kaj rigardas nin. Ili estis nignaj, kaj ne portis vestaДµon. Mi estus irinta surteron al ili, sed Zuro, — kiu sciis plej bone — diris, “Ne vi iru! Ne vi iru!” Tial mi direktis la boaton laЕ­teron, por ke mi povu paroli kun ili, kaj ili longaspace iradis laЕ­ ni. Mi ekvidis, ke unu havas lancon en mano.
   Mi faris signojn, ke ili alportu iom da nutraДµo al mi, kaj ili siaparte faris signojn, ke mi haltu mian boaton. Tial mi demetis la supran parton de mia velo, kaj haltis, tiam du el ili ekforkuris; kaj, duonhore revenis kun iom da sekiДќita viando, kaj ia greno kiu kreskas en tiu parto de la mondo. Tion-Д‰i ni deziregis, sed ne sciis, kiel havigi Дќin, Д‰ar ni ne kuraДќis iri surteron al ili, nek ili kuraДќis alproksimiДќi al ni.
   Fine, ili eltrovis peron sendanДќeran por ni Д‰iuj. Alportante la nutraДµon al la marbordo, ili Дќin demetis kaj tre fortirigis si mem dum ni Дќin prenis. Ni faris signojn por montri nian dankon, ne havante ion alian, kion ni povas doni al ili. Sed bonЕќance, ni baldaЕ­ kaptis grandan donacon por ili; Д‰ar du sovaДќaj bestoj de la sama speco, pri kiu mi jam priparolis, venis plenД‰ase de la montetoj al la maro.
   Ili naДќis kvazaЕ­ ili venis por sportigi. Д€iuj forkuris de ili krom tiu, kiu portas la lancon. Unu el tiuj bestoj alproksimiДќis nian boaton; tial mi Дќin atendis kun mia pafilo; kaj tuj kiam Дќi estis en pafspaco, mi Дќin pafis tra la kapo. Dufoje Дќi subakviДќis kaj dufoje Дќi suprenleviДќis; kaj poste Дќi naДќis alteren, kaj falis senviva. La viroj tiom timis pro la pafilbruo, kiom ili antaЕ­e timis je la vidaДµo de la bestoj. Sed kiam mi faris signojn por ke ili venu al la marbordo, ill tuj venis.
   Ili rapidis al sia rabaДµo; kaj tordante Д‰irkaЕ­ Дќi Еќnuregon, ili Дќin sendanДќere eltiris surteron.
   Ni nun lasis niajn savaДќulojn kaj iradis dekdu tagojn plu. La terbordo antaЕ­ ni etendis sin kvar aЕ­ kvin mejlojn, (6.8 aЕ­ 8.3 kilometrojn) bekforme; kaj ni devis veturi iom de la terbordo por atingi tiun terpinton, tiel ke ni portempe ne vidis teron.
   Mi konfidis la direktilon al Zuro, kaj sidiДќis por pripensi tion, kion estos plej bone nun fari; kiam subite mi aЕ­dis, ke la knabo krias, “Ŝipon kun velo! Еќipon kun velo!” Li ne montris multe da Дќojo je la vidaДµo, opiniante, ke la Еќipo venis por repreni lin; sed mi bone scias, laЕ­ la Еќajno, ke Дќi ne estas iu el la Еќipoj de la Turko.
   Mi levis kiel eble plej multe da veloj por renkonti la Еќipon Дќiavoje, kaj ordonis al Zuro, ke li ekpafu pafilon, Д‰ar mi esperis, ke se tiuj, kiuj estas sur la ferdeko ne povus aЕ­di la sonon, ili vidus la fumigadon. Ili ja Дќin vidis, kaj tuj demetis siajn velojn por ke ni povu atingi ilin, kaj trihore, ni estis Д‰e la Еќipflanko. La viroj parolis kun ni per la franca lingvo, sed ni ne povis kompreni tion, kion ili diras. Fine, Skoto surЕќipe diris per mia lingvo, “Kiu vi estas? De kien vi venas?” Mi diris al li iomvorte, kiel mi liberiДќis de la MaЕ­roj.
   Tiam, la Еќipestro invitis min veni Еќipbordon, kaj enЕќipis min, Zuron kaj Д‰iujn miajn posedaДµojn. Mi diris al li, ke li havu Д‰ion, kion mi havas; sed li respondis, “Vi estas rericevonta viajn posedaДµojn post kiam ni atingos teron, Д‰ar mi por vi nur faris tion, kion por mi vi farus samstate.”
   Li pagis al mi multan monon por mia boato, kaj diris, ke mi ricevos egalan monon por Zuro, se mi lin fordonus. Sed mi diris al li, ke liberiДќinte kun helpo de la knabo, mi lin ne volas vendi. Li diris, ke estas juste kaj prave por mi tiel senti, sed, se mi decidus fordoni Zuron, li estus liberigota dujare. Tial, Д‰ar la sklavo deziris iri, mi nenial diris ne. Trisemajne mi alvenis al Д€iuj Sanktuloj Golfeto, kaj nun mi estis liberulo.
   Mi ricevis multan monon por Д‰iujn miaj posedaДµoj, kaj kun Дќi, mi iris surteron. Sed mi tute ne sciis, kion nun fari. Fine mi renkontis viron, kies stato estas laЕ­ la mia, kaj ni ambaЕ­ akiris pecon da tero, por Дќin prilabori. Mia farmilaro, laЕ­ la lia, estis malgranda, sed ni produktigis la farmojn sufiД‰e por subteni nin, sed ne plu. Ni bezonis helpon, kaj nun mi eksentis, ke mi eraris, ellasante la knabon.
   Mi tute ne Еќatis tiun manieron de vivo. Kion! mi pensis, Д‰u mi venis tian longan vojon por fari tion, kion mi laЕ­bone povus fari hejme, kaj kun miaj parencoj Д‰irkaЕ­ mi? Kaj pligrandiДќis mia malДќojo, Д‰ar la bonamiko, kiu min alЕќipis tien-Д‰i, intencas nune lasi tiun-Д‰i terbordon.
   Kiam mi estis knabo, kaj ekiris surmaron, mi metis en la manojn de mia onklino, iom da mono pri kiu, mia bonamiko diris, ke mi bone farus, se mi Дќin elspezus pro mia bieno. Tial, post kiam li revenis hejmon, li alsendis iom da Дќi kontante, kaj la restaДµon kiel tukoj, Еќtofoj, lanaДµoj, kaj similaДµoj, kiujn li aД‰etis. Mia onklino tiam metis en liajn manojn iom da livroj, kiel donaco al li, por montri sian dankecon pro Д‰io, kion li faris por mi; kaj per tiu mono, li afable aД‰etis sklavon por mi. Intertempe, mi jam aД‰etis sklavon, tial mi nun havas du, kaj Д‰io prosperis dum la sekvanta jaro.

   Sed baldaЕ­ miaj projektoj trograndiДќis laЕ­ miaj rimedoj. Unu tagon alvenis kelke da viroj por peti min, ke mi komandu sklavЕќipon elsendotan de ili. Ili diris, ke ili donos al mi parton en la sklavoj, kaj pagos la tutajn elspezojn ЕќarДќe. Tio estus bonaДµo por mi, se mi ne havus bienojn kaj teron; sed nun, tian ЕќanДќon fari, estus malsaДќe kaj hazarde. Gajninte multe da mono, estis konsilinde ke mi laЕ­e daЕ­rigu tri aЕ­ kvar jarojn plu. Nu, mi diris al la viroj, ke mi tre volonte irus, se ili dume prizorgus mian farmon, kion ili alpromesis.
   Tial, mi faris mian testamenton, kaj bordiДќis tiun-Д‰i Еќipon je la oka datreveno de mia forlaso de Hull. Tiu-Д‰i sklavЕќipo enhavis ses pafilegojn, dekdu virojn kaj unu knabon. Ni kunprenis segilojn, Д‰enojn, ludilojn, globetojn, pecetojn de vitro, kaj tiajn komercaДµojn konvenajn al la gusto de tiuj, kun kiuj ni intencis komenci.
   Ni ne estis pli ol dekdu tagoj de la ekvatoro, kiam ventego forpelis nin, ni ne sciis kien. Subite eksonis la krio “Teron!” kaj la Еќipo alpuЕќiДќis sur sablaДµon, en kiun Дќi malleviДќis tiel profunde, ke ni ne povis Дќin liberigi. Fine, ni eltrovis ke ni devas Дќin lasi, kaj atingi terbordon laЕ­eble. Ekire, estis boaton sur Дќia posta parto, sed ni eltrovis, ke Дќi estis deЕќirita per la forto de la ondoj. Nur unu boateto restis Д‰e la Еќipflanko, tial ni enboatiДќis en Дќin. Tie ni Д‰iuj troviДќis, sur la malglata maro! La koro de Д‰iu nun malfortiДќis, vangoj paliДќis, kaj niaj okuloj malklariДќis; Д‰ar estas nur unu espero, eltrovi ian golfeton, kaj iel atingi rifuДќejon apudteran. Ni nun tute transdonis niajn animojn al Dio.
   La maro pli kaj pli malglatiДќis kaj Дќia blanka ЕќaЕ­mo tordiДќis kaj bolis. Fine, la ondoj en sia furioza sporto disrompiДќis kontraЕ­ la boatflanko, kaj ni Д‰iuj elДµetiДќis.
   Mi povis bone naДќi, sed la povo de la ondoj kaЕ­zis, ke mi perdis mian spiron tro multe por tion fari. Fine, unu granda ondo terenportis min, kaj lasis min sendanДќere, kvankam konsumite pro timego. Mi starigis min sur piedoj, kaj penadis laЕ­eble surteriДќi, sed Дµus tiam, la kurbo de ondego suprenleviДќis kvazaЕ­ monteto, kiun eviti, mi tute ne havis sufiД‰an forton, tial Дќi marenportis min. Mi laЕ­eble penadis naДќi supraДµe, entenante mian spiron, por tiun fari. La sekvanta ondo estis egale alta, kaj enfermis min en sia vasto. Mi detenis miajn manojn Д‰e mia flanko, kaj tiam, mia kapo ekeliДќis de la ondoj. Tio donis al mi kuraДќon kaj spiradon, kaj baldaЕ­ miaj piedoj sentis teron.
   Momente, mi staris Дќis la akvoj dekuris de mi, kaj tiam, mi naДќis laЕ­forte alteren; sed la ondoj min rekaptis, kaj dufoje plu ili min marenportis, kaj dufoje plu min terenportis. Mi pensis, ke la lasta ondo mortigos min, Д‰ar Дќi puЕќis min sur Еќtonegon tiaforte, ke mi falis en ian svenon, kio, dankon al Dio, ne longe daЕ­ris. Fine, Дќojege, mi atingis la krutegaДµon apud la terbordo, kie mi trovis ian herbon preter la atingo de la maro. Tie mi sidigis min, fine sendanДќere surtere.
   Mi nur povis ekkrii per la vortoj de la psalmo, “Tiuj, kiuj veturas surmaron en Еќipoj vidas la faraДµojn de la Sinjoro en la profundaДµo. Д€ar, per Lia ordono la ventegoj leviДќas, la ventoj blovas kaj levas la ondojn; tiam, ili supreniras al la Д‰ielo; de tien, ili malsupreniras al la profundaДµo. Mia animo malfortiДќas, mi ЕќanceliДќas tien kaj reen, kaj mi ne scias tion, kion fari, tiam la Sinjoro elkondukas min el Д‰iuj miaj mizeroj.”
   Mi tiom ДќojiДќas, ke Д‰io, kion mi povis fari, estis iri tien kaj reen sur la terbordo, jen levi miajn manojn, jen ilin faldi sur la brusto kaj danki Dion por Д‰io, kion li faris por mi, kvankam la ceteraj Еќipanoj pereis. Д€iuj krom mi pereis, kaj mi estas sendanДќera! Mi nun rigardis la Д‰irkaЕ­aДµon por eltrovi, kian lokon mi estis Дµetita, simile al birdo en ventego. Tiam Д‰ia Дќojo, kiun mi antaЕ­e sentis, forlasis min; Д‰ar mi estis malseka kaj malvarma kaj havis nenian sekan vestaДµon por revestigi min, nenion por nutri, kaj nenian amikon por helpi min.
   Estis tie-Д‰i sovaДќaj bestoj, sed mi ne havis pafilon, per kiu mi povis pafi ilin aЕ­ savi min de iliaj makzeloj. Mi nur havis tranД‰ilon kaj pipon.
   Nun mallumiДќis; kaj kien mi iros por pasigi la nokton? Mi pensis, ke la supro de ia alta arbo estos bona rifuДќejo kontraЕ­ danДќero; kaj tie mi povas sidi kaj pripensi pri la monto, Д‰ar mi sentis nenian esperon de vivado. Nu, mi iris al mia arbo kaj faris ian neston por dormejo. Tiam, mi tranД‰is bastonon por forpeli la savoДќajn bestojn se iuj venos, kaj ekdormis kvazaЕ­ la branД‰nesto estis lanuglito.
   Estas hela taglumo, kiam mi vekiДќis, ankaЕ­ la Д‰ielo estas klara, kaj la maro trankvila. Sed mi observis tra la arbsupro, ke nokte, la Еќipo lasis la sablaДµon, kaj kuЕќas mejlon (1.7 kilometrojn) de mi kaj la boato estas surtere du mejloj dekstre. Mi iom laЕ­longiris la terbordon por atingi la boaton, sed Golfeto de la maro larДќa unu mejlo min detenis de Дќi. Tagmeze, la forfluo tiom forkuris, ke mi povis alproksimiДќi la Еќipon; kaj mi eltrovis, ke se ni restadus Еќipbordon, Д‰iu nun estus bone.
   Tiupense, mi ploris; ja, mi ne povis alie fari; sed, Д‰ar tio ne helpos ion, mi pripensis ke estos plej bone por mi naДќi al la Еќipo. Mi rapide senvestigis mi saltis en la maron, kaj naДќis al la Еќipruino. Sed kiamaniere mi suriДќos la ferdekon? NaДќante Д‰irkaЕ­ la Еќipo, mi ekvidis pecon da Еќnurego pendante tiel malalten Дќiaflanke, ke unue la ondoj kaЕќis Дќin. Per helpo de la Еќnurego mi surЕќipiДќis.
   Mi trovis fendon en la malsupro de la Еќipo. Vi povas esti certa, ke mia unua penso estis serД‰i por nutraДµo, kaj mi baldaЕ­ iris al la panujo, kaj mi maД‰is panon dum mi iris tien kaj reen, Д‰ar mi ne havis tempon por perdi. TroviДќis tie ankaЕ­ iom da rumo, de kiu mi prenis sufiД‰an trinkon kaj tio refortis min. Kion mi plej multe bezonis, estis boato por terenporti la posedaДµon. Sed vaniДќis por deziri tion, kion mi ne povis havigi; nu, Д‰ar en la Еќipo torviДќis kelke da ekstraj velstangoj, tri aЕ­ kvar grandaj traboj el ligno, kaj unu ekstra masto aЕ­ du, mi komencis fari floson.
   Mi metis kvar stangojn flanko Д‰e flanko, kaj laЕ­larДќe, surmetis sur ilin mallongajn pecetoin de tabulo por fortikigi mian floson. Kvankam la tabuloj povis elporti mian pezon, ili estis tro maldikaj por elporti multe da mia ЕќarДќo. Tial mi prenis segilon, kiu estas en la Еќipo, kaj segis maston en tri longaДµojn, kaj ili multe fortikigis la floson. Mi trovis iom da pano kaj rizo, holandan fromaДќon, kaj iom da sekigita kapraДµo. Ekire, estis iom da tritiko, sed la ratoj Дќin eltrovis, kaj neniom restis.
   Mia sekvanta tasko estis, ke mi Еќirmu miajn posedaДµojn kontraЕ­ la Еќprucado de la maro; ne postulis multe da tempo por tion fari, Д‰ar, estis surЕќipe tri kestoj sufiД‰e grandaj por enhavigi Д‰ion, kaj ilin mi metis surfloson. La enfluo forportis mian veston kaj Д‰emizon, kiujn mi nelonge lasis surtere; sed estis kelke da novaj vestaДµoj en la Еќipo.
   вЂњVidu! jen kaptaДµo!” mi diris laЕ­te (kvankam neniu Д‰eestis por aЕ­di min); “nun mi ne malnutriДќos:” Д‰ar mi trovis kvar grandajn pafilojn. Sed kiamaniere mi surterigos mian floson? Mi ne havas velon, nek remilojn; kaj ekvento kaЕ­zos degliti Д‰iun mian posedaДµon. Tamen, estis tri aferoj, pri kiuj mi Дќojis — trankvila maro, altera fluo, kaj venteto por blovi min alteren.
   BonЕќance, mi trovis kelkajn remilojn en parto de la Еќipo Дќisnune neserД‰ita. Per ili mi ekveturis alteren, kaj duonmejle, mia floso bone surnaДќis; sed baldaЕ­ mi eltrovis, ke Дќi surnaДќis flanken. Fine mi vidis rivereton, kaj per iom da laboro mi direktis mian floson en Дќin; kaj nun, la terbordo estis tiel proksima, ke mi sentis, ke mia remilo tuЕќas fundon.
   Tie-Д‰i, mi preskaЕ­ perdis mian ЕќarДќon, Д‰ar la terbordo estis sur deklivo, tiel ke ne estis loko por surteriДќi, escepte ke unu parto de la floso kuЕќas tiel alte, kaj la alia parto tiel malalte, ke Д‰iuj miaj aДµoj defalus. Estis necese, ke mi atendu la enfluon. Tiam, kiam la maro profundiДќis unu futo plu, mi puЕќegis la floson sur ebenan pecon da tero, por Дќin alligi tie Еќnurege, kaj enpuЕќis miajn du remilojn en la sablon, unu Д‰iuflanke de la floso. Tiel mi Дќin lasis kuЕќi atendante la forfluon; tiam, Дќi kun Дќia ЕќarДќo sidis bone surteron.
   Mi ekvidis, ke estas birdoj sur la insulo, kaj mi mortpafis unu. Mia pafilpafo sendube estis la unua, kiu aЕ­diДќas tie post la kremondo; Д‰ar, Дќiasone tutaj birdaroj forflugis de Д‰iu parto de la arbaro kun laЕ­taj krioj. Forme, la beko de tiu, kiun mi pafis, estis simile al akcipitro, sed ungegoj senlonge.
   Mi nun revenis al mia floso por elflosigi miajn provizaДµojn, kiu okupis min tagrestaДµe. Mi ne sciis kion fari nokte, nek kie trovi taЕ­gan lokon, por meti miajn provizaДµojn. Mi ne Еќatis kuЕќiДќi sur la teron, pro timo je sovaДќaj bestoj, kiel ankaЕ­ je serpentoj, sed ne ekzistis kaЕ­zon por timo, kiel mi poste eltrovis. LaЕ­eble, mi metis la kestojn kaj tabulojn Д‰irkaЕ­ mi, kiu faris ian budon, pornokte.
   Д€ar estis multe da provizoj en la Еќipo, kiu eble estos utilaj al mi, mi bone pensis ilin tuj surterigi; sciante, ke la unua ventego disrompos la Еќipruinon. Tial mi veturis al la Еќipo kaj zorgis ke mi ne ree troЕќarДќu mian floson.
   Unue, mi serД‰is la ilkeston, kaj trovis kelke da sakoj da najloj, najlegojn, segilojn, tranД‰ilojn kaj tiajn objektojn, sed inter Д‰io, kion mi trovis, la plej bona estis Еќtono per kiu mi povis akrigi miajn ilojn. Estis tie du aЕ­ tri botelegojn, kelke da sakegoj da pafaДµoj, kaj volvo da plumbo; sed mi ne havis la forton por suprenlevi la plumbo al la Еќipflanko por ke mi Дќin ЕќarДќu sur mian floson. Estis tie ankaЕ­ kelke da ekstraj veloj, kiujn mi terenportis.
   Mi iom timis, ke sovaДќaj bestoj, se ne homoj, eble forportos miajn provizojn; sed revenante, mi trovis ilin sendifektaj, kaj ke neniu estis veninta tien krom sovaДќkato, kiu sidis sur unu kesto. Alvenante, mi celis mian pafilon sur Дќin, sed tio ne ekscitis Дќin, Д‰ar Дќi ne sciis tion, kiu estas pafilo. Дњi nur manДќis pecon da sekigita kapraДµo, kaj foriris.
   Havante nun do ЕќarДќojn da aДµoj, mi faris tendon per la veloj de la Еќipo por konservi ilin, kaj tranД‰is la stangojn necesajn por Дќi en la arbaro. Mi nun elprenis Д‰ion el la bareloj kaj kestoj, kaj amasigis la barelojn Д‰irkaЕ­ la tendo por Дќin fortigi; kaj tion farinte, mi fermis la enirejon per tabuloj, ordigis liton (alportata de la Еќipo) sur la tero, metis du pafilojn apud mia kapo, kaj unuafoje kuЕќiДќis en lito. Mi dormis la tutan nokton, Д‰ar mi tre bezonis ripozon.
   MorgaЕ­tage, mi malДќojis en mia koro, Д‰ar mi sentis tian enuon esti disigita de la cetera mondo! Mi ne deziregis laboron: sed mi ne povis pripensi longan tempon pri mia malДќoja sorto, Д‰ar estis tro multe da laboro por mi. Д€iutage mi eliris al la Еќipruino por alporti pli da objektoj; kaj mi tiom alportis, kiom la floso povis elporti. Unu tagon, mi ЕќarДќis la floson per tro peza ЕќarДќo, kiu kaЕ­zis unu flankon malleviДќi, tiel ke la enhavo elДµetiДќis en la moron; sed mi ne ploris pro tio, Д‰ar la plej multa parto de la ЕќarДќo estis Еќnuregoj, kiuj ne estus tre utilaj al mi.
   Tiamaniere, mi pasigis la dekdu tagojn, sur la insulo, kaj mi surterigis Д‰ion, kiun unu paro de manoj eble povis levi; kvankam, se la maro estus trankvila, mi eble estus povinta surterigi la tutan ЕќipЕќarДќon, pecon post pecon.
   Kiam mi naДќis la lastan fojon al la Еќipruino, la vento blovis tiel severege ke mi decidis iri la sekvantan fojon laЕ­ forfluo. Mi trovis iom da teo kaj kelke da ormoneroj; sed rilate al la oro, Дќi ridigis min, kiam mi Дќin rigardis. “Ho senutilaДµo!” mi diris, “vi ne povas utili ion al mi! Mi vin ne zorgas savi. Restu, kie vi kuЕќas, Дќis la Еќipo pereos; tiam, pereu vi kune kun Дќi.”
   Tamen, mi pripensis, ke estos egalbone por mi kunpreni Дќin; tial mi Дќin metis en pecon de velo, kaj Дќin Дµetis sur la ferdekon, por ke mi Дќin metu sur la floson. BaldaЕ­ la vento blovis de la marbordo, tial estis necese, ke mi nun rapide re— naДќu; Д‰ar mi sciis, ke je la turniДќo de la fluo mi trovus malfacilaДµon por atingi la terbordon. Sed, spite la ventego, mi sendanДќere atingis mian budon. TagiДќe, mi elpuЕќis mian kapon el la budo okulДµetis almaren, kiam, jen, tie ne estis Еќipo! La ЕќanДќaДµo, kaj perdo de tia Еќipamiko min tute malДќojis. Sed, mi Дќojis pensi, ke mi surterigis Д‰ion, kio povas esti utila por mi. Mi nun devis serД‰i ion lokon kie mi povis fari mian loДќejon. Duonvoje supren la monteto estis ebenaДµeto, longa kvar aЕ­ kvin dudekojn do futoj (24 aЕ­ 30 metroj), kaj larДќa duoble, kaj Д‰ar Дќi havis bonvidon almare, mi pensis, ke Дќi estos bonloko por mia domo.
   Unue, mi fosis fosaДµon Д‰irkaЕ­ spaco, kiu enhavis dekdu jardojn (10 metrojn), kaj en Дќin mi enbatis du vicojn da fostoj, tiel firme kiel palisoj kaj alte kvin kaj duonon da futoj. Mi firme kunligis la fostojn per pecetoj da Еќnurego, kaj starigis sur ilin pintitajn bastonetojn, najlforme. Tio fariДќis tiel fortika palisaro, ke nek homo nek bestoj povis eniri.
   La pordo de mia domo estis Д‰e la supro, kaj estis necese, ke mi suprenrampu al Дќi per Еќtupetaro, kiun mi enprenis kun mi, tiel ke neniu alia povu supreniri samamaniere. Apud la postflanko de la domo staris alto ЕќtonaДµo, en kiun mi faris kavernon, kaj metis la teron elfositan, Д‰irkaЕ­ mian domon, alte duonmetre. Mi devis eliri unufoje Д‰iutage por serД‰i nutraДµon. Unufoje, mi ekvidis kelke do kaproj, sed ili estis tro timemaj kaj rapidpiedaj por permesi min alproksimiДќi ilin.
   Fine, mi embuskis ilin apud iliaj nestoj. Min ekvidante en la valo, kaj ili sur altaДµo, ili forkuris timege, sed ili estante en la valo, kaj mi sur altaДµo, ili ne rigardis min. La kaprino, kiun mi mortpafis, havas idon siaflanke, kaj kiam la kaprino falis, la ido staris Дќis mi dorse forprenis la kaprinon kaj tiam, la ido kuris miaflanke. Mi demetis la kaprinon kaj portis la idon hejmon por Дќin dorlotigi; sed estante tro juna por nutriДќi mi devis Дќin mortigi.
   Mi pensis unue, ke mi perdos Д‰ian tempkalkulon pro la manko de plumo kaj inko; tial, mi starigis altan foston krucforme, sur kiun mi entranД‰is la jenajn vortojn: “Mi alvenis Junio 8a 1659.” Mi Д‰iutage faris unu entranД‰on, kaj tion mi daЕ­rigis fari Дќis la lasta logo.
   Дњisnune, mi ne diris vorton pri miaj kvar kar— uloj, kiuj estis do katoj, hundo kaj birdo. Vi povis imaДќi, kiom mi Еќatis ilin, Д‰ar ili estis la solaj amikoj lasitaj al mi. Mi alportis la hundon kaj do katojn de la Еќipo. La hundo konstante alportis objektojn al mi, kaj per Дќia bojo, bleketo, murmuro, kaj sporto, preskaЕ­ sed netute parolis kun mi.
   Se mi nur povus havi iun apud mi, por ke mi tiun mallaЕ­du, aЕ­ tiu min mallaЕ­du, kia plezuro tio estus! Alportinte inkon de la Еќipo, mi Д‰iutage skribis skizon pro tio, kio okazis, ne tiom por la venontoj, kiuj eble Дќin legos (post kiam mi estos mortinta, kaj foririnta), kiom por liberigi min de miaj propraj pensoj, kaj fortiri min de la nuna timo, kiu la tutan tagon restadis en mia koro Дќis mia kapo doloras pro Дќia pezo.
   Mi estis malapud la vojkuro de Еќipoj; kaj, ho! kia enuigo esti Дµetita sur tiun-Д‰i Еќolecejon sen iu por ami min, por ridigi min, por plorigi min, por pripensi min. Estis enuige vagi, tagon post tagon, de la arbaro al la marbordo, kaj de la marbordo reen al la arbaro, kaj dame Д‰iam okupi min per miaj propraj pensoj.
   Tiom, pri la malДќoja Еќajno de mia stato; sed simile al la plimulto do aferoj Дќi havis luman flankon tiel same kiel malluman. Д€ar tie-Д‰i mi estis sendanДќere sur tero, kontraЕ­e la ceteraj de la Еќipanaro estis perdintaj. Nu, pripensis mi, Dio, kiu regas mian la sorton, kaj kondukas min per Sia mano, nun povas min savi de tiu-Д‰i stato, aЕ­ al— sendi iun por apudesti Д‰e mi. Mi ja estas Дµetita sur krudan kaj dezertan parton de la terglobo, sed ne troviДќas sur Дќi savaДќaj bestoj por mortigi aЕ­ vundi min. Dio sendis la Еќipon tiel apud mi, ke mi povis havigi Д‰ion, kion mi bezonos por la restaДµo de miaj tagoj. Estu la vivo, kia Дќi estos, tre multe estas, pro kio mi devas danki al Dio. Kaj mi baldaЕ­ forlasis Д‰iujn molДќojajn pensojn, kaj eД‰ ne plu rigardis pro velЕќipo.
   Miaj posedaДµoj el la Еќipruino jam kuЕќis en la kaverno dek monatojn, kaj estas nun tempo por ordigi ilin, Д‰ar ili plenigis la tutan spacon, kaj ne lasis al mi ion enloДќejon; tial mi pligrandigis mian kaverneton, elfosante Дќin pli malantaЕ­en en la sablan Еќtonegon. Poste mi etendis Дќian enirejon Дќis la palisaro, kaj tiamaniere faris postvojon al mia domo. Tion farinte, mi fiksis bretaron Д‰iuflanke, por enteni miajn posedaДµojn, kio kaЕ­zis mian kavernon prezenti Еќajnon kvazaЕ­ magazeno plena je komercaДµoj. Por fabriki la bretarojn mi dehakis arbon, kaj ellaboris Дќin per segilo, hakilo, rabotilo, kaj kelke de aliaj iloj.
   Tiam mi faris seДќon kaj skribtablon. Mi frumatene leviДќis kaj laboris Дќis tagmezo. ManДќinte mian manДќon, mi foriris kun mia pafilo. Reveninte, mi laboris Дќis la suno malleviДќis, kaj fine mi min kuЕќigis. Mi okupis min pli ol semajno aliformante kaj pligrandante mian kavernon, sed mi Дќin faris multe tro grande; Д‰ar, iomtempe, la tero defalis de la tegmento kaj se mi enestus, kiam tio okazis, mi estus perdinta mian vivon. Mi nun devis starigi fostojn en mia kaverno kun tabuloj trans iliaj suproj farante tegmenton el ligno.
   Iam foririnte kun mia pafilo, mi mortpafis sovaДќkaton, el kies felo mi faris Д‰apon; kaj mi trovis kelke do birdoj el la gento kolomba, kiuj faris siajn nestojn en la fendetoj de la Еќtonegoj.
   Mi devis kuЕќiДќi malhelige Дќis mi faris lampon, per kaprograso metita en argilujon, kaj peceto da kanabo kiel meД‰o, farante bonan lumon. Trovinte uzon por la sako enhavinta la nutraДµon kortbirdaran surЕќipe, mi elДµetis la Еќelojn. Estis Дќuste kiam falas la pluvegoj, kaj kelkmonate, elkreskis trunketoj do rizo, tritiko kaj sekalo. Tempe, la greno maturiДќis kaj mi Дќin konservis kaj zorge semis Д‰iujare; sed mi ne povis fanfaroni pri rikolto de tritiko Дќis post tri jaroj, kiel baldaЕ­ estos montrata.
   NesonДќita afero nun okazis sur la insulo kiu timegis min. Jen, la tero tremegadis, kiu deДµetis teron de la stonaДµo kun laЕ­ta krako — ree okazis tremo — kaj nun tero defalis de la tegmento de mia kaverno. La maro ne vidiДќis kiel antaЕ­e, Д‰ar la tremoj tie estis tiel fortegaj kiel sur la tero. La movado de la tero malsanigis min, kaj estis bruo kaj kriego Д‰irkaЕ­ mi.
   Triafoje tia tremo okazis; kaj kiam Дќi pasiДќis, mi sidis senmove sur la tero nesciante kion fari. Tiam la nuboj malklariДќis, la vento leviДќis, arboj elradikiДќis, la maro ЕќaЕ­mamasiДќis, kaj granda parto de la insulo ruiniДќis per la ventego. Mi pensis, ke la mondo finiДќas. Trihore, Д‰io trankviliДќis, sed pluvo falis tiun tutan nokton kaj grandan parton de la sekvanta tago. Kvankam tute lacigita, mi nun devis movi miajn aДµojn al sendanДќera loko.
   Mi sciis, ke mi ja bezonos ilojn, kaj estos necese, ke mi akrigu ilin sur la Еќtono, Д‰ar ili estis malakraj kaj eluzitaj. Sed, Д‰ar du manoj estas necesaj por surteni la ilon, mi ne povis turni la Еќtonon; tial mi faris radon per kiu mi povis Дќin turni piede. Tio ne estis facila tasko, sed fine mi elfarigis Дќin.
   Kelkatage, la pluvo faladis kaj malvarma tremfrosto min venkis; baldaЕ­ mi malsaniДќis. Mi havis dolorojn en mia kapo, nokte mi ne povis dormi, kaj miaj pensoj estis malkvietaj kaj strangaj. Jen mi ektremis pro malvarmo, kaj jen pro varmego kun svensvetoj, po seshore. Malsanante, mi devis foriri kun mia pafilo por havigi nutraДµon. Mi mortpafis kapron, sed estis malfacila tasko Дќin alporti domon, kaj pli multe, Дќin kuiri.
   Mi pasis la sekvantan tagon lite, kaj sentis duonmorte pro soifo; ja, mi estis tro malforta por leviДќi, por trinki. Mi kuЕќis kaj ploris, trahore kriis infane: “Sinjoro, rigardu min! Sinjoro, rigardu min!”
   Fine, la atako finiДќis, kaj mi ekdormis kaj ne vekiДќis Дќis tagiДќo. Mi sonДќis, ke mi kuЕќas sur la tero, kaj ke mi ekvidas viron; malsuprenirante de granda nigra nubo flamlume. Kiam li staris surtere, Дќi ektremis same kiel antaЕ­ kelke da tagoj; kaj tuta mondo Еќajnas plenfajre. Li alproksimiДќis kaj diris al mi. “Ĉar mi ekvidas, ke en Д‰iuj-Д‰i malДќojoj vi ne preДќis, vi devis morti.” Tiam mi vekiДќis, kaj eltrovis, ke Дќi estis sonДќo. Malforta kaj maltrankvila, mi timis la tutan tagon, ke mia atako reokazos.
   Tro malsana por foriri kun mia pafilo, mi sidis sur la marbordo por mediti, kaj miaj pensoj kuris jene: “Kio estas la moro, kio estas cirkaЕ­ mi? Ne povis esti dubo, ke la mano, kiu Дќin kreis, ankaЕ­ kreis la aeron, la teron, la Д‰ielon. Kaj kiu estas tiu ? Estas Dio, kiu faris Д‰ion. Nu, tial, se Dio faris Д‰ion, devis esti Li, kiu regas Д‰ion; kaj se tiel, nenio en la tuta vico da Liaj faraДµoj povas okazi, pri kiuj Li ne scias. Tial Dio scias kiel malsana kaj malДќoja mi estas, kaj Li volas, ke mi estu tie-Д‰i. Kial? Dio.
   Tiam ia voД‰o Еќajne diris: “Ĉu vi demandis, kial Dio faras tion al vi? Demandu, kial vi ne estis mortpafita de la MaЕ­roj, kiuj surЕќipiДќis, kaj prenis la vivon de viaj kunuloj. Demandu, kial vi ne estis disЕќirita de la sovaДќaj bestoj Д‰e la marbordo. Demandu, kial vi ne malleviДќis en la profundan maron kune kun la ceteraj Еќipanoj, anstataЕ­ ol bone atingi la insulon.
   Tiam profundo dormo venkis min, kaj vekiДќante estis sendube la triahoro morgaЕ­tage, laЕ­ la sunradioj; ja, eble estis pli malfrua tago Д‰ar mi opinias, ke tiu certe estis la tago, kiun mi ne markis sur mia fosto, Д‰ar, poste, mi eltrovis mankon da unu entranД‰o.
   Mi nun prenis de mia magazeno la Libron de la Dia Vorto, kiun mi jam alportis el la Еќipruino kaj Дќisnune mi ne legis eД‰ unu paДќon. Miaj okuloj falis sur kvar vortojn, Еќajnante enmetite por mia tiama konsolo; tiel bone ili fortigis miajn esperojn, kaj tuЕќis la veran fonton de mia timo. Estis la jenaj: “Mi vi ne forlasos.” Ili loДќas en mia koro Дќisnune. Mi mallevis la libron por preДќi. Mia krio estis, “Dio mia, min helpu ami kaj lerni Viajn vojojn.” Estis la unua fojo kiam mi sentis ke Dio estas proksima kaj aЕ­das min, Koncerne mia enua vivo, Дќi ne estis pripensinda; Д‰ar nun nova forto eniris en min, kaj ЕќanДќigis miajn Д‰agrenojn kaj Дќojojn.

   Mi jam estis dekdu monatojn sur la insulo, kaj mi pripensis, ke estas tempo por mi Дќin esplori por ke mi traserД‰u Дќiajn arboretojn, fontojn, kaj riveretojn. Tial mi ekiris kaj returnante alportis kun mi limetojn (malacidajn citronojn) kaj bonegajn vinberojn, grandajn kaj maturajn. Mi pendigis la vinberojn en la sunbrilo, por ke ili sekiДќu, kaj post kelke da tagoj, mi alportis ilin domon, por estonta provizo. La valeto, sur kies deklivoj ili kreskis, estas malvarmeta kaj verda, kaj tra Дќi kuras klara rivereto, kiu donas al la loko tian grandan Д‰armon, ke mi deziris loДќi tie.
   Sed ne estas elvido sur la maron de tiu-Д‰i valeto; kontraЕ­e, miaflanke de la insulo Еќipoj ne povus alproksimiДќi, kiujn mi ne vidus de mia domo; tamen, la verdaj molaj deklivoj Еќajnis tiel dolД‰aj kaj freЕќaj, ke mi tie pasigis multe da mia tempo.
   La unua el la tri jaroj, dum kiuj mi kulturis grenon, mi Дќin dissemis tro malfrue; la dua jaro, Дќi defektiДќis pro la senpluveco; sed la tria jaro, la greno bone elkreskis.
   Mi eltrovis, ke la leporoj nokte kaj tage loДќis inter Дќi, kontraЕ­ kio estas nenia helpo krom planti densan plektbarilon Д‰irkaЕ­ Дќi; kaj tion fari, okupis min pli ol tri semajnojn. Mi mortpafis la leporojn tage, kaj mallumiДќe, Д‰ene mi alligis la hundon al la pordego, por boji la tutan nokton.
   Tempete, la greno elkreskis, kaj fine maturiДќis; sed, same kiel antaЕ­e la leporoj difektis Дќin en la trunketoj, nun la birdoj manДќis Дќin en la spikoj. Je mia pafilbruo, aroj da ili suprenfluДќis; kaj mi komprenis, ke nenia greno estus lasota; tial mi decidis algardi nokte kaj tage. Mi kaЕќiДќis apud la plektbarilo kaj povis vidi, ke la birdoj sidas sur la arboj, kaj observas, poste malsupreniras unu post alia, kiel antaЕ­e.
   Nun Д‰iu grajnero da tritiko Еќajnis kvazaЕ­ bulketo da pano. Sed por forigi tiujn-Д‰i birdojn. Mia proceduro estis la jena: mi mortpafis tri, kaj pendigis ilin kiel Еќtelistojn por timigi Д‰iujn, kiuj venos pro la greno; kaj de tiam, tiel longe kiel la mortigitoj pendis tie, ne alproksimiДќis birdo. Post kiam la greno maturiДќis, mi faris falД‰ilon el glavo el la Еќipo, kaj havigis mian rikolton.
   Malmulto el ni pripensas la koston je kiu bulko estas farata. Kompreneble ne troviДќis tie-Д‰i plugilo por turni la teron, nek fosilo por Дќin fosi; tial mi faris unu el ligno; sed tiu baldaЕ­ eluzitiДќis kaj pro manko de rastilo mi uzis branД‰on de arbo. Alportinte hejmen la grenon, mi devas draЕќi, senrubigi kaj konservi Дќin. Nun mi bezonas muelilon por mueli Дќin, kribrilon por kribri Дќin, kaj fermentilon por fermenti Дќin, por fari panon el Дќi.
   Kvankam mi ne havis ilojn, mi faris panon, kaj neniu povas diri, ke mi Дќin ne perlaboris per la svito de mia frunto. Kiam la pluvo endomadis min, mi havis sportegon instruante mian karulan birdon Polo kiel paroli; sed ho! tiel muta estis Д‰io Д‰irkaЕ­ mi, ke mia propra voД‰o ektremigis min.
   Nun mi bezonas havigi botelegojn, potojn, kaj telerojn; sed mi ne sciis, kiel ilin fari. Fine, mi eliris por serД‰i argilon, kaj tion trovis preskaЕ­ mejlo de mia domo; ja estis ridinda rigardi la strangajn formojn, kiujn mi faris el Дќi. Д€ar, kelkaj el miaj botelegoj kaj potoj estis tro malfortikaj por elporti sian propran pezon, kaj ili disfalis eksteren kaj internen, Д‰iumaniere; kaj aliaj, metitaj en la sunradiojn por bakiДќi, fendiДќis pro la varmego de la radioj, Vi povas diveni, kia estis mia Дќojo, kiam mi fine faris poton, kiu eltenis la varmegecon fajran, tiel ke mi povis boli viandon por buljono.
   Nun mi devas fari kribrilon por senrubigi la grenon. Mi ne povas uzi kaprajn harojn, Д‰ar mi povas nek plekti nek Еќpini, tial dujare ml kontentigis min per maldika peco da Еќtofo, alportita de la Еќipo. Sed, pisti la grenon Еќtone, mi trovis esti la plej malfacila laboro el Д‰iuj. Por baki la panon, mi bruligis lignon Дќis cindroj, kiujn ml tuj metis sur la fajrujon por Дќin varmegigi, kaj poste la bulkojn por baki kaj tiamaniere, faris panon.
   Nun mi konsideras la Еќipboaton kiu kuЕќas sur la sabla altaДµo, kien Дќi puЕќeДќis per la sama ventego, kiu min ankaЕ­ Дµetis surteron. La boato kuЕќis havante la kilon Д‰ielen, tiel ke mi devis fosi la sablon for de Дќi, kaj Дќin turni stangpere. Tion farinte, mi trovis vane, ne havante la forton por Дќin surmarigi. Tial Д‰io, kion mi povas fari, estis konstrui malpli grandan boaton el ia arbo; kaj mi eltrovis unu, kiu Дќuste taЕ­gas por tiun fari, kaj kiu kreskis ne malproksime de la marbordo; sed simile al la Еќipboaton, tiun mi ne povis movi.
   Kion fari? Mi nun ebenigis kaj glatigis la tutspacon de la boato Дќis la maro, por ke la boato glitiДќu maren; sed tiu plano ne sukcesis; mi decidis provi alian planon; nome, elfosi fosaДµon por konduki la maron al la boato. Tamen, por tion fari, estus necese, ke mi fosu tian grandan profundon, ke la laboro okupus unu viron kelke da jaroj. Kaj tro malfrue mi trovis, ne estas saДќe ellabori projekton antaЕ­ ol mi unue pripensis la penadon kaj koston.
   вЂњNu do,” mi pensis, “mi devas forlasi la boaton, kaj tial miajn tutajn esperojn pri lasi tiun-Д‰i insulon. Sed estas dece, ke mi ankaЕ­ pripensu jene: Mi estas sinjoro de la tuta insulo, efektive reДќo. Mi havas lignon per kiu mi povas konstrui Еќiparon, kaj vin— berojn, se ne grenon, por Дќin ЕќarДќi, kvankam mia tuta riД‰eco estas nur kelke da ormoneroj.” Por ili mi ne havas ian uzon, kaj volonte estus donanta ilin por kvaronbuЕќelo da pizoj kaj iom da inko; la lastnomitan mi pleje bezonis. Sed estas plej bone pripensi pli multe pri tio, kion mi havas, ol pri tio, kion mi ne havas.
   Denove, mi provas konstrui boaton, sed mi nun decidis, ke Дќi havu maston; Д‰ar Еќipveloj estos tre utilaj. Mi faris ferdekon je la antaЕ­a kaj je la posta parto por deteni la maran ЕќaЕ­mon, keston por nutraДµo, kaj por mia pafilo apogilon kun kovrilo, por Дќin Еќirmi kontaЕ­ la malsekeco. Pli bone ol Д‰io mi povis surmarigi tiun-Д‰i boaton.
   Unue, mi krozadis sur rivereto, sed baldaЕ­ mi kuraДќiДќis, kaj veturis Д‰irkaЕ­ mia insulo. Mi kunprenis panon, kukojn, poton da rizo, iom da rumo, duonkapron, du surtutojn, unu por kuЕќejo, la alia por noktЕќirmo. Mi ekveturis je la sesa jaro de mia regado. Orientflanke de la insulo traviДќis granda pinto Еќtonega, kiu staris du mejlojn de la terbordo, kaj sablaДµo etendis sin duonmejle de la Еќtonegoj terborden. Por Д‰irkaЕ­iri tiun pinton mi devis veturi malproksimen enmaron, kaj tie mi preskaЕ­ perdis mian vivon.
   Tamen, mi fine revenis hejmon. Survoje tien tute lacigita pro la laboroj boataj, mi kuЕќiДќis en ombron por ripozigi mian korpon, kaj dormadis. Sed juДќu, se eble, kiel mi ektremis, kiam voД‰o min vekas de mia dormo, kaj trifoje elparolas mian nomon! VoД‰o en tiu-Д‰i sovaДќa loko! Ja vokante min per mia propra nomo! Tiam diris la voД‰o, “Kie vi estas? Kie vi estis? Kiel vi venis tien-Д‰i?” BaldaЕ­ mi tute komprenis; Д‰ar, sur la plektbarilo, sidas Polo, parolante vortojn jam lernitajn.
   Mi nun serД‰is kaprojn, kaj ordigis kaptilojn por ili, kun rizo por allogaДµo. Mi ordigis la kaptilojn nokte, kaj eltrovis, ke ili restadis ordigitaj, sed la allogaДµo foriДќis. Tial mi elpensis novan manieron por kapti ilin, farante puton kaj kovrante Дќin per bastonoj kaj herbo por Дќin kaЕќi; tiamaniere mi kaptis maljunan kapron kaj kelke da kapridoj. Sed la maljuna kapro estis multe tro furioza por mi, tial mi Дќin liberigis.
   Mi alportis la kapridojn hejmen, kaj malsatigis ilin longatempe, Дќis fine, ili manДќis el mia mano, kaj tute malsovaДќiДќis. Mi ilin enfermis en parko, en kiu troviДќis arboj por Еќirmi ilin kontraЕ­ la suno. Unue, mia parko havis tri mejlojn Д‰irkaЕ­e; sed mi pripensis, ke en tia granda spaco, la kapridoj tiom savoДќiДќos, kvazaЕ­ ili vagus tra la tuta valo, kaj malpli da spaco estus pli bone; tial plektbarilon mi faris kaj tiun planti okupis min tri monatojn.
   ManДќante, mia hundo sidis kun mi, kaj sur skabeloj unu kato Д‰iuflanke, dum Polo paroladis al ni. Nun, unu vorton aЕ­ du rilate al la vestaДµo, en kiu mi vojaДќis Д‰irkaЕ­ la insulo. Mi multe pensis, kiel mia vestaДµo estus ridinda en la stratoj de mia naskurbo. Mi portis kaprofelan alД‰apon havante pendantan vizieron por deteni la sunbrilon kaj la pluvon de mia kolo, kaprofelan veston kies rando tuЕќis miajn koksojn, kaj kaprofelon sur miaj kruroj, partojn da felo Д‰irkaЕ­ miaj tibioj, sed ne Еќuojn. El sama materialo mi havis Д‰irkaЕ­ mia talio larДќan zonon, kiun mi povis alligi per du ledrimenoj, kaj de Дќi Д‰e mia dekstra flanko pendis segilo kaj hakilo, kaj maldekstre, saketo de pafaДµoj. Mia barbo ne tranД‰iДќis de kiam mi alvenis. Sed sufiД‰e, pri mia Еќajno, Д‰ar Д‰eestis neniu por min vidi.
   Mi baldaЕ­ estis vidonta strangan vidaДµon, kiu estis ЕќanДќonta mian tutan vivon sur la insulo.
   Unu tagmezon, promenante sur la marbordo Д‰e parto al mi nekonata, kion jen vidi sur la sablo krom la impreson de homa piedo! Mi sentis, kvazaЕ­ tenate per katalepsio, kaj ne povis maviДќi de la loko.
   BaldaЕ­ mi ekrigardis Д‰irkaЕ­ mi, sed ne estas videbla iu. Kion signifas tio? Mi iris tri-aЕ­-kvarfoje por Дќin rigardi. Jen estas — la impreso de piedo homa; piedfingroj, kalkano, kaj Д‰iuj partoj de la piedo. Kiel povis Дќi veni tien?
   Mia kapo kvazaЕ­ naДќis pro timo; kaj lasante la lokon, mi iris du aЕ­ tri paЕќojn, rigardis, kaj plu, same. Mi timemiДќis je la Еќtipo de maljuna arbo, kaj kuris domon, kvazaЕ­ por mia vivo. Kiamaniere povis io homforma alveni al tiu-Д‰i marbordo sen mia scio? Kie estas la Еќipo, kiu alkondukis tion? Tiam, malpreciza teruro kaptis mian animon; ke, eble ia homo aЕ­ aro da homoj eltrovis min; kaj ke eble intencas mortigi min, aЕ­ rabi Д‰ion, kion mi havas.
   Kia stranga afero estas la vivo homa! Unu tagon ni amas tion, kion ni malamas la sekvantan tagon. Unu tagon, ni serД‰as tion, kion ni evitas la sekvantan tagon. Unu tagon, ni deziras tion, kion ni timas la sekvantan tagon. Tiamaniere ni vivadas. Jen, de kiam mi estis Дµetita sur tiun-Д‰i insulon, la granda kaЕ­zo de malДќojo estis, ke mi tiel estis disigita de la ceteraj de mia raso. Kial do, povis kaЕ­zi al mi malДќojon la penso, ke eble homo estas apud mi? Ja, kial nura ekvido de impreso de homa piedo min ektremigas pro timo? Sajnas plej strange, tamen ne pli strange ol vere.
   Unufoje, mi pensis, ke eble la impreso devenas de mia propra piedo, kiam la ventego min unue Дµetis sur tiun-Д‰i bordon. Д€u estas eble, ke mi venis tiun-Д‰i vojon de la Еќipo? Se fakte montriДќus, ke la impreso estas miapiede; mi sentus simile al knabo, kiu rakontas pri fantono, kaj sentas pli da timo je sia propra rakonto ol tiuj, kiujn li intencas timigi.
   Tritage, timo min endomadis, Дќis la manko de nutraДµo min forpelis. Fine, mi sufiД‰e kuraДќiДќis por iri al la marbordo, por ke mi rerigardu la impreson piedan, por eltrovi, Д‰u Дќi estas same kiel mia propra. Mi eltrovis, ke Дќi estas multe pli malgranda. Tial estis klare, ke troviДќas homoj sur la insulo. Дњuste tiam, mia bona gardhundo falis senviva Д‰e miaj piedoj. Li estis maljuna kaj lacigita, kaj tiel mi perdis mian plej bonan gardanton kaj amikon. Unu tagon, irante de la monteto al la marbordo, troviДќas vidaДµo kornaЕ­za, loko kovrita per ostoj homaj. Estas tie rondspaco elfosita el la tero, kie estis farita fajro, kaj tien-Д‰i estas venintaj kelke da homoj por festeni. Vidinte tiun-Д‰i vidaДµon, mi ne sciis, kiel agi; mi endomadis kaj apenaЕ­ eliris escepte por melki mian kaprinaron.
   Estis nun pli grave al mi senti sendanДќere, ol esti bone nutrita; kaj mi ne kuraДќis enbati najlon, aЕ­ haki Еќtipon lignan, timante ke tia sono estu aЕ­data, multe malpli pafi pafon. Pri mia pano kaj viando, mi ilin bakis nokte, kiam neniu povas vidi la fumon. Sed mi baldaЕ­ trovis manieron bruligi lignon sub torfkovrilo, kio Дќin lignokarbigis; kaj tio mi povis uzi tage, Д‰ar Дќi ne faris fumon.
   En la arbaro, kien mi iris por havigi la bastonojn por mia fajro, mi eltrovis kavernon tiel larДќan, ke mi povis stari en Дќi; sed mi pli rapidiДќis eliri ol eniri; Д‰ar du grandaj okuloj, tiel lumaj kiel steloj, forbrilis kun sovaДќka brilego. Mi prenis torД‰on kaj eniris por eltrovi, kies estas la okuloj, kaj trovis ke ne estas ia kaЕ­zo por timo; Д‰ar la okuloj apartenas al maljuna Дќriza kapro, kiu iris tien por morti. Mi Дќin ekpuЕќis, kaj provis elirigi Дќin, sed Дќi ne povis leviДќi de la tero, kie Дќi kuЕќas; tial mi Дќin lasis tie por morti, Д‰ar mi ne povis savi Дќian vivon.
   Mi eltrovis, ke la larДќeco de la kaverno estas 3.6 metroj, sed parto de Дќi, Д‰e la plej posta parto estas tiel malalta, ke mi devis rampi sur miaj manoj kaj piedoj por eniri. Kiom Дќia longeco estas mi ne povas diri, Д‰ar mia lumo estingiДќis, kaj mi devis Д‰esigi mian serД‰adon. MorgaЕ­tage, mi iris al la kaverno kun lumegoj kaprograsaj; kaj atinginte la finiДќon, mi eltrovis, ke la tegmento altiДќas 12 metrojn aЕ­ plu.
   Kiam miaj lumoj lumiДќis la murojn kaj la tegmenton de la kaverno, troviДќis vidaДµo, kies Д‰armojn, lingvo tute ne povas esprimi; Д‰ar la muroj ekbrilis kvazaЕ­ steloj. Kio kaЕ­zis ke la Еќtonegoj ekbrilu, mi ne povis diri: tie eble estas Дќemaj, brilЕќtonoj, aЕ­ oro. Sed, kio ajn, la kaverno estis. riД‰a mino por mi; Д‰ar, kiam ajn, mi sentis malgaja kaj malДќoja, la brilvidaДµo lumigis la okulojn de mia animo, kaj Дќin plenigis per Дќojo.
   Д€iuj-Д‰i jaroj pasiДќis sen ia nova vidaДµo por ravigi miajn okulojn, Дќis tiu vidaДµo subite ekvidiДќis antaЕ­ mi. Mi sentis kvazaЕ­ mi volas pasigi tie-Д‰i la restaДµon de mia vivo kaj vivfine, kuЕќiДќi en tiu-Д‰i kaverno por morti, same kiel la grandaДќa kapro.
   Irante hejmon, mi ekvidis iom da fumo, devenante el fajro ne pli ol du mejlojn malproksime. De nun, mi perdis mian kvietecon. Tage kaj nokte timo min Д‰agrenis, ke la homoj, farintaj tiun fajron, mi eltrovos. Mi hejmiris, supreniris la Еќtupetaron; sed unue, mi kaЕ­zis, ke Д‰io Д‰irkaЕ­ mi vidiДќu sovaДќa. Mi ЕќarДќis mian pafilon, kaj pripensis, ke estus plej bone por mi resti dome kaj kaЕќi.
   Sed, tion mi ne povis toleri longe. Mi ne havis spionon por elsendi, kaj Д‰io, kion mi povis fari, estis supreniri la monteton kaj observi. Fine, tra mia vidilo mi povis vidi grupon da sovaДќuloj dancante Д‰irkaЕ­ fajro. Tiel baldaЕ­ kiel ili foriris, mi prenis du pafilojn, pendigis glavon miaflanke kaj rapide ekiris al la supro monteta por rehavi klaran vidon.
   Tiufoje, mi decidis iri al la homoj, sed mi ne intencas mortigi ilin, Д‰ar mi sentis, ke estus malprave tion fari. Kun tia ЕќarДќo da armiloj mi postulis du horojn por atingi la lokon. Alveninte, troviДќas neniu; sed mi vidis la homoj enmare en kvar boatoj.
   Marborde, troviДќis la faraДµoj de tiuj-Д‰i viroj. La signoj de ilia festeno kornaЕ­zigis min, kaj mi fermis miajn okulojn. Kiam ajn mi iris tiuflanke de la insulo pro nutraДµo, mi ne kuraДќis pafi, timante ke restu kelkaj el la homoj, kiuj povu Дќin aЕ­di, kaj tiamaniere min eltrovu. Tiustato daЕ­ris unu jaron kaj tri monatojn, kaj intertempe mi vidis neniun.

   Je la dekdua de Majo, granda ventego blovis tutatage kaj tutanokte. Д€ar estis mallume, mi sidis en mia domo, kaj ventegmeze mi aЕ­dis pafilpafon. Mi opiniis, ke Дќi certe estas de Еќipo Дµetita surteron per ventego. Tial mi bruligis lignon sur la supro monteta, por ke, tiuj en la Еќipo, se Еќipo Дќi estas, sciiДќu, ke iu estas tie-Д‰i por helpi ilin. Mi poste aЕ­dis du pafojn plu. Post kiam lumiДќis, mi iris sudflankon de la insulo, kaj tie kuЕќas ruino de Еќipo, tiunokte Дµetita sur la Еќtonegojn. Дњi kuЕќis tro malproksime por mi vidi, Д‰u restas homoj sur Дќi.
   Vortoj ne povas diri, kiom mi sopiris, ke mi alportu almenaЕ­ unu el la Еќipanaro surtere! Tiel forta estis mia deziro savi la vivon de tiuj sur la Еќipo, ke mi volonte estus doninta mian propran vivon por tion fari. TroviДќas en la koro kelkaj inklinoj, kiuj ekscititaj per espero tiel forte puЕќas la animon, ke perdi ian okazon por atingi la esperatan celon, Еќajnas tiun frenezigi; kaj tiel okazis Д‰e mi.
   Nun, mi pensis, estas la okazo por uzi mian boaton; tiel mi Дќin ekordigis. Mi kunprenis iom da rumo (de kiu mi ankoraЕ­ havis multe), sekigitaj vinberoj, sakon da rizo, iom da lakto kaj fromaДќo, kaj poste ekvetunis enmare. Mi pense ektimis pri la danДќero, en kiu mi min antaЕ­e trovigis sur la samaj Еќtonegoj; sed ne tute korperdis, kvankam mi sciis, ke, Д‰ar mia boato estas malgranda, Д‰io estus perdata, se ventego ekblovus. BaldaЕ­ mi trovis, ke estas necese por mi returni surteron Дќis la fluo turniДќos kaj la forfluo komencos.
   Mi decidis eliri la sekvantan tagon kun la forfluo, tial tiunokte mi dormis en mia boato. TagiДќe, mi ekveturis enmaron kaj netute duhore, mi atingis la Еќipruinon. Jen, kia vidaДµo! La Еќipo estis Дµetita sur la Еќtonegojn. La posta parto estis rompita per la ondoforto, la mastoj fornaДќigitaj, Еќnuregoj kaj Д‰enoj disДµetitaj ferdeke, kaj Д‰io envolvita en malgajo. Kiam mi atingis la Еќipruinon, hundo alnaДќis al mi, blekante kaj ploretante. Mi prenis la hundon en la boaton; kiam mi donis al Дќi iom da pano, Дќi manДќis la panon kvazaЕ­ lupo, kaj pri trinkado Дќi eble krevus, se mi estus permesinta, ke Дќi pleniДќu.
   Mi iris al la Д‰ambro de la kuiristo, kie mi trovis du virojn malvivajn. La lango estas muta, la orelo surda, la okulo fermata, kaj la lipo rigida; la malДќoja rakonto estis dirata, Д‰ar Д‰iu tenis sian brakon Д‰irkaЕ­ la kolo de la amiko, kaj tiamaniere ili atendis la morton. Kiom ЕќanДќiДќis la sceno, tiam, tute sovaДќa pro la batoj ondaj kaj la muДќado venta! Nun, Д‰io estis trankvila — la morto elfaris sian celon, kaj Д‰iuj ricevis Дќian baton, escepte la hundo, kiu estis la sola kreitaДµo, kiu postvivis.
   Mi divenis, ke la Еќipo venis de Hispanujo, kaj mi trovis sur Дќi multe da oro. Mi metis keIke da kestoj surboaton, sed ne atendis por eltrovi, kion ili enhavas, kaj kun ili kaj tri bareloj da rumo, mi revenis.
   Hejme, mi trovis Д‰ion same tiel, kiel mi Дќin lasis — miaj kaproj, la katoj, kaj la birdo. La vidaДµo en la Д‰ambro de la kuiristo restadis tage kaj nokte en mia animo, kaj por reforti min, mi trinkis iom da rumo. Tiam mi ekhejmportis mian ЕќarДќon de la marbordo, kie mi antaЕ­e Дќin lasis. En la kestoj troviДќis du grandaj sakoj da oro, kaj kelke da fandaДµoj oraj; apud ili troviДќis tri boteletoj kaj tri sakoj da pafaДµo, kiuj estas granda akiro.
   De nun Дќis dujare, Д‰io prosperis al mi; sed ne estis daЕ­ronta. Starante unu tagon sur monteto, mi ekvidis ses boatojn, marborde. Kion eble signifas tio? Kie estas la viroj, kiuj ilin alkondukis? Kaj pro kiu kaЕ­zo ili alvenis? Mi ekvidis per mia vidilo, ke almenaЕ­ tridek troviДќas orientflanke de la insulo. Ili havis viandon sur la fajro, Д‰irkaЕ­ kiu, mi vidis, ili dancadis. Poste ili prenis viron el unu el la boatoj. Liaj manoj kaj piedoj estis ligitaj, sed kiam ili malligis liajn ligilojn, li kuris laЕ­eble rekte al mia domo.
   Por diri la veron, ekvidante, ke Д‰iuj ceteraj kuris por lin kapti, miaj haroj stariДќis pro timo. En la rivereton li naДќis simile al fiЕќo, kaj lia saltego alportis lin tra la rivereto iombate. Д€iuj nun Д‰esigis la Д‰asadon escepte du, kaj tiuj-Д‰i naДќis tra la rivereto sed neniel tiel rapide. Nun, mi pensis, estas por mi la okazo helpi la malfeliД‰ulon, kaj mia koro min diris, ke estos bone tion fari. Mi prenis miajn du pafilojn, malsupreniris la Еќtupetaron kaj suprenkuregis la monteton, malsupren tra vojeto por renkonti ilin.
   Mi signodonis al la malfeliД‰a sklavo, ke li venu al mi, kaj samtempe mi suprenkuris por renkonti la du virojn Д‰asante lin. Mi kuris al la unua, terenbatis lin pafiltenile. Mi vidis, ke la alia celis pafarke al mi; tial, por savi mian vivon, mi lin mortpafis.
   La fumo kaj pafilbruo, tiom terurigis la sklavon, ke li tuj venkiДќis kvazaЕ­ pro sonДќado. Mi kriegis, ke li venu al mi, kaj mi, penis montri al li, ke mi estas amiko, mi ankaЕ­ faris Д‰iueblajn signojn, por allogi lin al mi. Fine, li venis, genuiДќis por kisi la teron, kaj poste ekprenis mian piedon, metante Дќin sur sian kapon, tio signifante ke li estas mia sklavo, kaj mi ordonis al li, ke li stariДќu, kaj mi agis bone al li.
   Sed restis pli multe da heroaДµo, Д‰ar la viro, ricevinte la pafilbaton, ne estis malviva. Mi signodonis al mia sklavo (kiel mi nun lin nomos), ke li lin gardu. Д€e tio li parolis al mi, kaj, kvankam mi ne povis kompreni tion, kion li diras, tamen, mi sentis Дќojfrapon, Д‰ar estis la unua sono de homa voД‰o, kiun mi aЕ­das Д‰iomjare de kiam mi alvenis sur la insulon.
   La viro, kiun mi pafilbatis, sidiДќis, kaj mia sklavo timante lin, signodonis al mi por havigi mian glavon, pendante en zono miaflanke. Kun Дќi li alkuris al la viro, kaj unubate detranД‰is lian kapon. Tion farinte, li ridante reportis la glavon, kaj demetis Дќin antaЕ­ mi. Mi ne Еќatis la Дќojon pri kiu li Дќin faris, kaj mi ne konsideris mian vivon tute sendanДќere kun tia homo.
   Li, siaparte, suprenlevis siajn grandajn brunajn manojn timege, mirante kiel mi mortigis la malamikon starante tiel malproksime de li. Pri la glavo, li kaj la ceteraj el lia gento uzas lignoglavojn; kaj sekve, li sciis bone kiamaniere manregi la mian. Li faris signojn al mi, ke mi lin permesu aliri kaj rigardi la viron mortpafitan, kaj li multe turnis lin de flanko al flanko, kaj ekvidante la vundon en la brusto, farita per la kuglo, ree staras senmove, spritlime. Mi faris signojn al li, ke li revenu, Д‰ar antaЕ­sento al mi diris, ke eble venos la ceteraj por serД‰adi.
   Mi ne deziris kunpreni mian sklavon al mia domo aЕ­ mia kaverno; tial mi disДµetis iom da rizpajlo por la dormejo, kaj mi donis iom da pano kaj aron da vinberoj sekigitaj por la manДќaДµo. Li estis belviro, alta kaj juna, kun regulaj fortaj membroj. Lia hararo estis densa kvazaЕ­ lano, kaj nigra. Lia kapo estis granda kaj alta, kaj li havis brilajn nigrajn okulojn. Lia haЕ­to estis nigrebruna, la vizaДќo ronda, kaj la nazo malgranda sed ne plata; li havis belforman buЕќon kun lipoj maldikaj, per kiuj li povis fari dolД‰an rideton; kaj liaj dentoj estis blankaj kvazaЕ­ neДќo.
   Iam melkante mian kaprinaron en la apuda kampo, li min vidante, kuris al mi, kaj terenkuЕќiДќis por montri al mi sian dankon. Tiam li almetis sian kapon altere kaj almetis mian piedon sur Дќin, kiel antaЕ­e. Li penis sciigi al mi per Д‰iueblaj manieroj, ke li servos al mi la tutan vivon; kaj mi signodonis, ke mi lin Еќatas.
   Mi nun devas elpensi nomon por li. Mi elektis la nomon de la sesa tago de la semajno (Vendredo) Д‰ar li venis al mi tiutage. Mi zorge ne lasis lin el mia vido tiunokte, kaj tuj kiam la suno leviДќis mi signodonis al li ke li venu al mi por ke mi donu al li iom da vestaДµo, Д‰ar li neniom portis. Poste, ni supreniris la monteton por observi la virojn, sed Д‰ar ni ne povis ilin vidi, estis evidente, ke ili jam forlasis la insulon.
   Mia sklavo poste min diris, ke okazis batalego kontraЕ­ la apude loДќanta gento, kaj al la partio kiu kaptas virojn, la kaptitoj propraДµiДќas. La malamikoj de mia sklavo akiris kvar virojn; li, unu el tiuj.
   Mi nun faris Д‰apon leporfelan por mia sklavo, kaj donis al li kaprofelon por porti Д‰irkaЕ­ la talio. Li treege fieriДќis eltrovante lian vestaДµon kiel la mia.
   Nokte mi gardis miajn pafilojn, mian glavon, kaj la pafarkon miaflanke; sed tio ne estis necesa, Д‰ar mia sklavo vere estis plej fidela al mi. Li faris Д‰ion, kion mi ordonis al li, tutkore; kaj mi sciis, ke li oferus sian vivon por savi la mian. Kion povas fari viro pli ol tio? Ho, la Дќojo, Д‰ar mi lin havis Д‰e tiu-Д‰i dezerta insulo por min kuraДќigi.
   LaЕ­eble mi instruis lin, infane li estis, por ke li faru kaj sentu tion, kio estas prava. Mi lin trovis kapabla kaj sportema; kaj li penegadis lerni Д‰ion, kion mi diris al li. Nia vivo pasis trankvile, ebenavoje; kaj se ne estus naЕ­zaj festenoj faritaj Д‰e la marbordo mi ne dezinus forlasi la insulon.
   Д€ar Vendredo ne ankoraЕ­ perdis la guston por tiaj festenoj, mi pensis, ke estos la plej bona por li, se li gustumos la viandon de bestoj; tial unu tagon mi lin kunprenis al la arbaro sportige. Mi ekvidis kaprinon en la ombraДµo kun siaj du idoj. Mi brake prenis Vendredon, kaj signodonis al li, ke li ne moviДќu, kaj tiam mi mortpafis unu idon; sed la pafilbruo tremigis la malfeliД‰ulon. Li Дќistiam ne ekvidis la idon nek sciis ke Дќi nun estas malviva. Li fortiris sian veston de la brusto por senti Д‰u tie estas vundo, tiam li genuis antaЕ­ mi kaj ekprenis miajn genuojn kvazaЕ­ preДќante, ke mi ne mortigu lin.
   Por montri al Vendredo, ke lia vivo estas sendanДќere, mi mankondukis lin kaj ordonis al li, ke li alportu la idon. Tre baldaЕ­ mi ekvidis akcipitron sur arbo, kaj mi diris, rigardu la pafilon, akcipitron, kaj la teron; tiam mi mortpafis la birdon. Sed mia sklavo tiufoje timsigniДќis pli ol antaЕ­e, tremante de kapo al piedoj. Li sendube pensis, ke ia mortigisto loДќas en la pafilo, kaj mi certe opinias, ke li estus genufleksanta antaЕ­ Дќi tiel same kiel antaЕ­ mi; kaj kelkatempe li eД‰ ne volis tuЕќi la pafilon, kvankam li parolis al Дќi, se li pensis, ke mi ne Д‰eestas. Unufoje li diris al mi, ke li Дќin petigis ke Дќi lin ne mortigu.
   Mi hejmportis la birdon, kaj faris buljonon el Дќi. Vendredo tre miris, kiam li vidis, ke mi manДќas salon kun Дќi, kaj li tordis la vizaДќon; sed mi, miaparte, prenis iom da buljono sen salo, kaj laЕ­e tordis la vizaДќon. MorgaЕ­tage, mi donis al li pecon da kapraДµo, kiun mi antaЕ­e pendigis per Еќnuro antaЕ­ la fajro por Дќin rosti. Mia maniero estis, starigi du stangojn, unu Д‰iuflanke de la fajro, kun bastono trans iliaj suproj por subteni la Еќnuron. Gustumante la viandon, li sciigis al mi laЕ­eble, kiel bona li Дќin konsideras.
   MorgaЕ­tage mi sendis lin por elbati kaj kribri iom da greno. Mi vidigis lin, kiel mi faras panon, kaj li baldaЕ­ faris la tutan laboron. Mi vere amis lian fidelan varman koron, kaj li baldaЕ­ lernis paroli al mi. Unu tagon mi diris, “Ĉu viagentaj viroj venkas en batalo?” Li respondis ridete, venkas. “Nu,” mi diris, “Kial ili permesis siajn malamikojn kapti vin?”
   вЂњKuri unu, du, tri, kaj fari en boato tiam.” (Vendredo ne ankoraЕ­ povis paroli bone).
   вЂњNu, kion ill faras kun la kaptitoj?”
   вЂњTute manДќi ili.”
   Tio ne estas bona novaДµo por mi, sed mi daЕ­rigis, kaj demandis, “Kien ili prenas ilin?”
   вЂњIri loko kie proksa.”
   вЂњД€u ili venis tien-Д‰i?”
   вЂњJes, jes, veni tie-Д‰i aЕ­ alilok.”
   вЂњД€u vi dufoje estis tie-Д‰i kun ili?”
   вЂњJes, veni tie-Д‰i.”
   Li signifas la nordokcidentan flankon de la insulo; tial morgaЕ­tage mi lin kondukis al tiu-Д‰i loko. Li rekonis la lokon, kaj diris al mi, ke li unufoje estis tie, kune kun dekdu viroj. Por sciigi min, li metis vice dekdu Еќtonojn, ilin por mi kalkuli.
   вЂњД€u iafoje boatoj ne estas perditaj Д‰e via marbordo?” Li respondis ke ne estas danДќero, kaj la boatoj ne estas perditaj. Li diris al mi, ke tre malproksime al la luno — tio estas, kie la luno Дµus leviДќis — loДќas gento da blankuloj kiuj similas min mem, kun barboj. Mi ne dubis, ke ili certe venis de Hispanujo por prilabori la orminejojn. Mi demandis: “Ĉu mi povos foriri de tiu-Д‰i insulo, kaj kuniДќi kun tiuj-Д‰i viroj?”
   вЂњJes, jes, vi iri en du boatoj.”
   Estas malfacile kompreni kiamaniere unu viro povas veturi en du boatoj, sed li parolis pri boato duoble granda ol la mia.
   Unu tagon, mi diris al mia sklavo, “Ĉu vi scias, kiu vin kreis?”
   Sed li tute ne povis kompreni la signifon de tiuj-Д‰i vortoj. Tial mi diris, “Ĉu vi scias, kiu kreis la maron, la teron sur kiu ni paЕќas, la montetojn kaj arbarojn?” Li respondis, ke estas Biko, kies domo troviДќas tre malproksime, kaj Biko estas tiel maljuna, ke la maro kaj la tero ne estas tiel grandaДќa kiel li.
   вЂњSe tiu-Д‰i maljunulo faris Д‰ion, kial Д‰io ne falas sur la genuojn antaЕ­ li?”
   Mia sklavo alprenis gravan mienon kaj diris, “Ĉio diri вЂ